Domatesin Tarihçesi, günümüzde mutfaklarımızda hemen hemen her yemeğimizde ve salatalarımızda tükettiğimiz domatesin tarihini elbette ki hepimiz merak ediyoruz. Sizler için domatesin tarihini araştırdık.
Domatesin Tarihçesi
Domatesin Tarihçesi, Columbus öncesi dönemde vahşi türleri Güney Amerika’daki And dağları’nın Peru-Ekvador-Bolivya arasındaki bölgede yetiştiği düşünülmektedir. Yerlilerin kuzeye doğru göç etmesiyle de Orta Amerika ve Meksika’ya getirildiği kabul edilir. İlk olarak mısır tarlalarında biten bir yabani ot iken zamanla büyütülerek tarımı yapılmaya başlanmıştır.
Christopher Columbus’un 12 Ekim 1492 yılında Amerika’yı keşfinden sonra domates gemilere yüklenmiş ve Avrupa’ya taşınmıştır. Bu bölgede domates bitkisinin meyvesine ‘tomato’ ve ‘tomate’ adı verilmiştir. Bu verilen isim ise yerel dildeki ‘tomatl’ yani çok çekirdekli, sulu meyvelere verilen isimden kaynaklanır.
1550’li yıllarda Avrupa’ya getirilmesinden sonra Avrupa’da süs bitkisi muamelesi görmüştür. 1570’li yıllarda İngiliz ve ispanyollar’ın bahçelerinde domatesi süs olarak yetiştirdiklerine dair kayıtlar da mecuttur. Domates ilk olarak İtalyanlar tarafından tüketilmeye başlanmıştır.
Domatesin yayılması Avrupa’da çok da kolay olmamış. İlk olarak insanlar domatesi pişirerek ve kızartarak yemişlerdir ve bu tadı beğenmemişler. Başka bir taraftan ise domatesin zehirli olduğunu düşünüyorlarmış. Domatesin içeriğine bakıldığı zaman haksız da sayılmazlar. Çünkü domatesin içerdiği asitten dolayı zehirlenmede meydana gelebilir. Özellikle olgunlaşmamış yeşil domates tüketmek zehirlenme riskini artırır.
Fransızlar domatesi ilk olarak ‘pomme d’amour’ olarak isimlendirmiştir. İngilizler ise ‘love apple’ olarak isimlendirdi. Her ikisi de ‘aşk elması’ anlamına gelir. İtalyanlar ise ‘poma d’oro’ adını verdiler yani ‘altın elma’ olarak adlandırmıştırlar. Domatesi bir başka hikaye’ye göre İtalya’ya götüren kişinin adı Moor’muş. Bundan dolayı domates ‘pomo dei mori’ adını almış.
Zengin insanlar yüksek kurşun içeriğine sahip olan kalaylı tabaklardan yemek yiyordu. Bu durumda domatesi bu tabaklarda yiyen insanlarda zehirlenme ve ölüme yol açmıştır. Domatesin içerdiği asit ile birlikte kurşun çözülmesine ve bundan dolayı kurşun zehirlenmelerine yol açardı. Fakir insanlarda ise bu durum söz konu değildi ve zehirlenme gözlemlenmiyordu. Tahtadan yapılan tabaklarda yemek yemeleri fakir insanlarda zehirlenme durumunu önlüyordu. Bu durum domatesin Avrupa’da zehirli olduğunun inanılmasına neden oldu. Bu yüzden 1800’lü yılların sonuna kadar fakir insanlar tarafından domates yiyecek olarak tercih edilmiştir.
Domatesin kaderini ise fiorentinalı bir aşçı 1700’lü yıllarda değiştirmiştir. Fiorentinalı aşçı, ilk olarak domatesi salatasının içerisine çiğ olarak koymuştur. Ardından ise pizzasına sos olarak kullanmıştır. Ve domatesin yükselişi yavaş yavaş başlamıştı.
Anadolu’ da ise domatese 3.Ahmet dönemindeki masraf kayıtlarında rastlıyoruz. 1799-1825 yılları arasında Halep’te görev alan İngiliz konsolosu John Baker, domatesi Osmanlıya ilk getiren ve tanıtan kişidir. Sonrasında ise Sultan Abdülmecid döneminde (1839-1861) Anadolu’ya gelmiş ve ‘Frenk elması olarak adlandırılmıştır. Adından ise domates adını almıştır. Osmanlı döneminde domatesi yeşil ya da sarı iken yerlerdi. Kırmızı olduktan sonra zehirli sandıkları için çöpe atarlarmış.
Bunları örnekleyecek olursak Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman hayatların hiç domates yememişler. Domatesin yanı sıra, Amerika’nın keşfinden sonra bulunan patates ve patlıcanı da hiç tüketmemişler. Bunlara rağmen Türk mutfağı denildiği zaman aklımıza ilk gelen yemekler arasında domatesli, patlıcanlı ve patatesli tarih gelir.
Domatesin Tarihçesi-Domates Meyve Midir, Sebze Midir?
En çok tartışılan konuların başında domatesin sebze mi yoksa meyve mi olduğu gelir. Bu konu oldukça tartışmaya açık bir konudur. 19. Yüzyılın sonuna kadar Amerika da domates meyve olarak kabul edildi. Çünkü o zamanlar Amerika da sebzelere %10 vergi alınıyordu. Bu vergiden kaçmak isteyen halk ise domatesi meyve olarak kabul etti. Fakat Yüksek Mahkeme domatesin sebze olduğuna kanaat getirdi. Günümüzde ise domates meyve olarak kabul ediliyor.
